SHINKICHI TAKAHASHI

Përktheu: Agim Mato

    Lindi në 1901, në një fshat peshkatarësh japonez.

     Një nga poetët më në zë të shekullit XX. Përzieu dadaizmin dhe zenizmin tradicional. Në vitin 1923, shkroi Dadist Shinkichi's Poetry, kopja e parë e të cilës iu dha përmes hekurave të qelisë së një komisariati policie, pasi shpesh gjendej në këtë pozitë si pasojë e veprimeve të tij impulsive gjatë kësaj periudhe të jetës.

     Poeti vdiq në qershor të vitit 1987.

GUACKA

Asgjë, asgjë nuk ka lindur,

            ndonjëherë,

apo vdekur, guacka e përsërit dhe

e përsërit

nga thellësia  e kavitetit të vet.

Trupi i saj

flakur nga batica – e çfarë, pastaj?

Fle

në rërë, duke u tharë në diell,

duke u lagur

nën hënë. Asgjë s’e lidh më me

detin

apo tjetër gjë. Përsëri

 dhe përsëri

zhduket me valët.

a diçka tjetër.Përsëri

dhe përsëri

zhduket me valët.

KËPURDHË

Shtëllunga tymi të duhanit 

brënda veshit të tij të ngrirë.-

Lart vërtitet një dallëndyshe.

Kënaqësitë janë si këpurdhat,

pa rrënjë, pa lule,

rriten me shpejtësi gjithandej.

Një rreth i metaltë lëkundet

nga veshi i tij, myk

që ndrin në errësirë.

FLUTURIM HARABELI

Harabeli kridhet nga kulmi në tokë,

një udhëtim i gjatë – një raketë ngrihet

drejt hënës, miliarda botë bien.

Një spostim i lehtë, njëzetë këmbë më poshtë,

dhjetë milonë vjet. Një lloj rrëmuje,

sepse harabeli nuk mendon,

nuk filozofon, e megjithatë,

çdo gjë është nën krahët e tij.

Ç’është Zen?  “Të menduarit” -thonë mjeshtrit,

“të bën teveqel”. I lirë është harabeli

që nuk ka tru. Cicërimi – dhe para “ciu-ciu”-t,

një bilionë vjet. Një rrahje krahësh një bilion sërish.

Kokën nga e majta, u krijua gjinia njerëzore. Nga e djathta, njeriu rilind. Është kaq e thjeshtë, e pambaruar në  kohë.

Një gllënkë, dhe gëlltit universin. Një rrahje krahësh

mbi degë o mbi çati dhe lufta, paqja, ankthi zhduket.

Asgjë nuk mbetet – as  edhe një gjurmë.

“Koha dergjet në kulluset e çative”

këndon Harabeli dhe çdo herë, një çukitje.

MBASDITE

Flokët e mia bien me ngut –

Këtë mbasdite

nisem për në Azinë e Vogël.

DORË

Zgjat dorën –

çdo gjë zhduket.

Kam parë në kokën e gjarpit

fytyrën  e nënës sime të vdekur,

në çrregullsinë e reve

dhimbjen e babait, edhe ai i vdekur.

Hap gishtat-

koha nuk është më.

Dora ime është universi,

mund të bëj gjithshka.

PATATE E ËMBBËL

Nga të gjitha gjërat e gjalla

do të doja të isha një patate e ëmbël

e sapo nxjerrë nga dheu.

DEVE

Kurrizet e deveve

spostohen me retë.

Kjo vetmi të gremis kokën!

Krahët e mi shtrihen

tej majave të maleve,

flakë në shkretëtirë.

FLOKË TË BUTË

I magjepsur nga veshët e bukur të një vajze,

mblodha një grumbull gjethesh dhe e dogja.

Sa e pafajëshme ishte fytyra e saj pas tymit

që ngrihej - dëshiroja të penetroja

brënda kërmmillit të këtyre veshëve,

po ajo u kacavir fort në rrypin e tramit,

me flokët e saj të buta që parfumonin tym.

SHI I IMËT

Një mace përshkon gardhin e lagur

zhduket në hijen e gjelbër,

të zbrazur si një mendim i humbur.

Toka në kthetrat e një maceje të shtypur,

Zorrë të shpërndara në kalldrëm-

koha, e gozhduar në këta sy.

Në tavan tre kotele mjaullijnë.

Një plakë, që ngjan me një sqep të kthyer,

përpiqet të kujtojë emrin e maces.

DETI I HARRUAR

E ardhmja, e shkuara, deti i harruar,

ndërsa e sotmja është përmbysur.

Dielli ndan më dysh detin-

gjysma tashmë është mbyllur nëpër shishe.

Këmbë të shtrira në plazh,

një grua ndjen gaforen e kujtimeve

të ngjitet nëpër kofshë.

Diku i dashuri i saj po mbytet.

Me rërën e ngjitur në trup,

duke u larë në ëndërra,

të rinjtë hidhen të kapin njeri tjetrin.

RE

Jam i gëzuar, çfarëdo që të ndodhë,

një duhmë në qiell-

çfarë shkëlqimi, unë jam atje.

UNË DHE IME MË

Ndërsa barkat presin në port

perëndimi ka vënë të piqet

fortesën Hakone .

Njerëzit bien si pika shiu.

Unë qëndroj i ulur

në një stol, hap ombrellën.

Shpërthim resh.Duke buzëqeshur, nëna ime

vjen të ulet në arkivolin e saj. Shekuj më parë.

Nesër Kolombi do të mbërrijë

(mos gaboj?)

në Venezuelë, dora e tij

do të përdoret për të përqafuar ose për të vrarë –

sipas rastit.

Nën velën e bardhë, universi.

DELJA

Duke u zgjuar mbi bar, delja, dhija rrinë shtrirë,

nuk lëvizin – sa mirë është të mos bësh asgjë.

Korbi vëzhgon nga një degë e vdekur.

Delja nuk është e preokupuar me jetën, vdekjen,

nuk sheh më larg se vendi ku është shtrirë butë,

me leshin e saj të ngrohtë. Dhija e bukur

me brirët që shkëlqejnë në diell.  Ç’mund të ketë

më të mirë se kjo dhuratë e diellit? Delja është

e përhumbur, e ndan habinë e saj me dhinë, me korbin.

HARABELI DHE NDËRTESA-FOLE

Harabeli fle gjithmonë –

e ndërkohë

një ndërtesë ngrihet rrotull tij.

Për të bërë detyrat, hyn me nxitim

në ashensorin

e vetëm për të gjthë: ndërtesa

është e mbytur nga pluhuri. Qoftë ditën,

qoftë natën,

kështu drita godet

që nga fyti i saj.Nën një  krah

shkëlqejnë

dielli, hëna, yjet. Nuk është askush këtu,

askush nuk pritet për një bilionë

vjet.

Harabeli ëndërron, harabeli di.

PERËNDITË

Perënditë janë kudo:

lufta midis tribuve Koshi e Izumo

zien  akoma.

Të gjithë kundër të gjithëve, Njëshi

imponon fundin e çdo dallimi.

Të tremijë botët

janë në këtë lule kumbulle.

Aroma është Zoti.

 POMPOZITETI I ROSËS

Rosa rron gjithmonë

gjatë ditëve. Në zgjim zbulon

se ka fjetur një bilionë vjet.

Pikërisht qendra

e universit nuk ka nevojë

për sy, vesh, këmbë.

Përse i duhen këto

 atij që njeh si botën e vet

stacionet satelitare?

E çliruar nga koha,

e palëvizëshme. Rosa

nuk është e zgjuar si një qen që sulet

nëpërmjet hapësirës, si një raketë.

E vërteta është se ajo,

aty ka qenë përherë.

MUR GURI

Lulja shpërthen nga guri, në shi dhe në erë qeni

nuhat dhe kërkon të gjejë një të çarë.

Gjurmon fluturën nëpër  mjegullën

ku fëmija llokoçitet.

Në ekranin prej letre,

këmbët e gruas, të bardha, të ngjeshura:

nuk kam më dëshirë, jam i kënaqur,

më pas me duart prapa shpine

e kundroj -

nuk refuzon asgjë, në të vërtetë,

i gëzohet diellit në mes të kofshëve.

Pranë murit prej guri,

një degë e artë.

PLAZH

Stuhi: tjegulla, çati, që ngrihen e zhduken në çast.

Shkëmbinjtë rrokullisen, malet gëlltitin qytete,

ndërsa insektet dhe zogjtë këndojnë

pranë urave të shembura.

Njerëzit lëshohen në hapësirë,

sepse vlen më shumë rraca e tyre.

Në TV, kombet

kritikojnë njeri tjetrin pa fund.

Përse gjithë ky konfuzion,

si mund të riparohet trupi

i handakosur i botës?

HËNA DHE LEPURI

Gjërat egzistojnë në vetvete.

Atje lart mbi hënën

shoh lepurin

me një enë

që gjurmon oriz për kulaçe.

I kërkoj një.

“Të ç’forme” thotë lepuri,

“Një të ngjashme me raketën.”

“Ja -merre”

Jashtë, lart,

çdo gjë vrapon

sa të hapësh e mbyllësh sytë,

i lirë jam, më në fund -

pa ditur

për ku shkoj.

QIELL DËBORE

Mëllenja ra si plumb,

duke ndjekur me sy tokën, fletët e vdekura,

majat e puplave mbuluar me borë.

Kudo shihen plazhe,

aeropote, qiej resh.

E ulur mbi bankën e biletave,

mëllenja ndjek

uljen në tokë të katërmotorrëshit,

me elikat që pakësojnë xhirot.

Fletë të vdekura rrëshqasin si planerë nga qielli.

PRANË KËNETËS SHINORAZU

Një mlysh, duke notuar, fshiku dritarezën e tramit,

pagoda me pesë kate e shndritëshme në qiell.

Mbi telin e telegrafit një zog –

argëtohet në një dialog sekret,

i patundur shkëmbi shkëlqen

prej njëqind milionë vjetësh.

Pardje zogu i vdekur

pluskonte në vaskën e peshqëve

ku salamandra me sytë e shkumbuara

dhe një peshk tropikal

kërlesheshin me puplat.

Zogu, me njolla të kuqe

midis fletëve të zambakëve të ujit,

shvendoset në ajrin e mbrëmjes

JETOJMË TË LUMTUR

Njeriu i vdekur kapërxen trupa të djersitur të përgjumur

mbi trotuar, në kërkim të prehjes.

Mëngjesi i ngjyer nga bubullimat ndriçon tokën.

Zgërlaqur nga treni, koka e përbaltur

mbi binarë - asnjë njollë e trurit.

Asgjë nuk mbeti: mendimi avulloi.

Një çast – një bilionë vjet.

Mos u përdridhni si lëvozhgë portokajsh,

mos majmunëzoni një të shkuar të balsamosur.

Hape portën nga përjetësia.

Kur vetja është e lirë, universi është gjithshka-

oh, me shpejtësi do të kapësh të shkuarën.

PRANVERA

Pranvera, një qind vjet më parë

ishte shumë e nxehtë: si ta kem

në pëllëmbë, shumë jetë, shumë gjallëri.

E ardhëshmja është një zog që

që vërtitet kuturu,

e shkuara është llurbë –

gjithshka ndodh këtu, tani.

Mendim që shpërthen mendim,

që shpërthen sërish mendim: gadishuj

të gëlltitur nga koha, yzengjitë e baticave.

Shkëmbinj që dalin sipër, shkëmbinj që fundosen.

Nuk ka hapësirë, ajo që qe, nuk egziston,

një qind vjet më tej nga këtu

pranvera do të jetë sërish e nxehtë.

LULE PJESHKE DHE PËLLUMBA

(Pikturë e Kisos)

Petale rozë të një luleje pjeshke,

kokë gri në të kaltër pëllumbi,

sy të shqyera të bambuve, krahë

ylberi që mbulojnë gjithë historinë.

Bishti i zi që zbret poshtë, ti fluturon

drejt fundit të së ardhmes, tej diellit.

Për të pastruar ajrin, për të krijuar parfumin

më të ëmbël, ti gufon gjoksin.

Një degë në qerpikët e tu ngjyrë kafe,

kujdes, përderisa dragoj fantastikë lëvizin përreth.

DUKE XHIRUAR RROTËN E DHARMËS

Një reliev praj guri, nuk ngopem duke e parë:

Buda në madhësinë natyrale, me hundën e thyer,

flokë kaçurrela, sytë hënor të paqmë,

gjishtrinjtë e përthyer në mudrën[1] e gjoksit,

këmbë të kryqëzuara në lotus, poshtë çdo krahu

rrëshqet një linjë e kuqe – gjak i nxehtë.

Rreth aureolës, ëngjëj në mes të luleve,

në çdo anë, kafshë me gojë të hapura,

duke ruajtur. Ai xhiron rrotën e thesarit.

Tremijë vjet qysh se Buda

gjeti yllin e mëngjesit – tashmë

edhe dielli është verbuar nga drita e tij.

KATËR KAFSHË HYJNORE

Gjarpri notonte në rrjedhën e kaltër.

E ke parë lëkurën e tij – është jotja?

Tigri, mes kallamave të bardhë, me sy të ngulur,

mëso nga kjo – të shohësh vdekjen

është të shohësh një tjetër, kurrë vetveten.

Flakët karbonizojnë pyllin e bambuve,

harabeli i kuq fluturoi në një

fosile – egzaktësisht kështu.

Breshka lëviz, zjarri i lehtë

zbret nga kodra, e kuqe në perëndim,

shqyen vdekjen në copa. rozë, ngjyrë kafe.-

Gjuha e butë e tigrit lëpin një dragua

të dalë nga deti. Harabeli, hypur

mbi një guackë, mësyn barkun e vet.

Ç’është gjithë kjo? Trupi im dridhet nga të qeshurat.

NJË REZE E VOGËL DIELLI

Pemë pa jetë në pyll,

fletët mbulojnë tokën.

Mbi një grumbull të madh gruaja

me një pulovër të kuqe, pret.

Atje mezi depërton dielli, një fletë

luhatet në fytyrën e saj. Burri përparon

në heshtje, i shtrirë bri saj.

Shpejt ajo ikën vetëm

duke mbedhur plaçkat. Ai lutet,

(më ngjan se e dëgjoj) që gjithshka

të shkojë mirë. Një avion kalon duke

shungulluar. Ai thith cigare.

Dy fletë të vdekura ndahen.

SHPËRTHIM

Jam një qen pa tru,

një mace e mirë për asgjë

një mjegull sipër çative,

një shi  që vë përpara guriçkat.

Mbyll sytë, marr frymë –

ajër radioaktiv! Një bilion vjet

dhe do të jem katandisur gjysma.

Ndotja më godet nofullat.

Atëhere zë e ulurinë pjesa ime

që mbetet. Me pak gjak që teproi

nga zbrazja e shpërthimit bërthamor,

përpiqem të iki nga sytë këmbët.

MUNGESË

Zakonisht “Ai nuk është” –

do të kthehet

pas pesë bilion vjetësh.

Përktheu: Agim Mato

---

[1] ka kuptimin e vulës, një gjest simbolik në fe të ndryshme, si në Japoni e gjetkë.