MARSHI I OQEANIT

JANIS RICOS

Përktheu:

Andrea Zarballa

Agim Mato
 

 
Limani natën,
drita të mbytura në ujra,
fytyra pa kujtesë dhe pa vazhdimësi
të ndriçuara nga prozhektorët kalimtarë të anijeve
                                të largëta
dhe pastaj të zhytura në hijen e udhëtimit
ashtu si direkët e vaisur me llamba ëndërrash të
                                                                 varura.
 
 
Si krahët e thyer të engjujve mëkatarë
ushtarët me helmeta midis natës dhe qymyrit.
 
 
 
Ikën ngjyra nga fytyra e ditës
dhe drita nuk gjen një statujë
të futet në të, të fitojë lavdi,
të qetësohet.
 
Kishim një kopësht në anë të detit.
Nga dritaret rrëshqiste qielli
dhe nëna e ulur në fron qëndiste arat e pranverës
me pragjet e hapura të shtëpive  të bardha,
me ëndërrat e pulëbardhave në çatinë prej kashte.
 
 
 
Ti s’kishe ardhur akoma.
Shikoje perëndimin dhe të shihja –
një shkëlqim i trëndafiltë në flokët e tu,
një buzëqeshje hieje thellë në det.
 
 
 
Nëna më mbante duart,
por unë prapa supit të saj të butë,
prapa flokëve të saj të zbehta,
të shtruara, me një erë durimi dhe fisnikërie,
shikoja serioz detin.
 
 
 
Një pulëbardhë më thërriste
në thellësinë e mbrëmjes
atje në vijën e përthyer, të kaltër të maleve.
 
 
 
Pardje varrosëm dallëndyshen e parë
të shoqëruar me flautet e trishtuara të luleve.
 
 
 
Pastaj fëmijtë ndenjën vetëm
Prapa dritares së mbrëmjes
Dhe shikonin diellin që vdiste.
Prapa murit të bardhë të oborrit
Zgjohej rruga
Dhe, gjersa shkrihej drita e artë atje larg
ngjitej hieja e madhe e maleve
me hapin e heshtur të vdekjes
deri në duart tona të bardha,
deri në zemrën tonë,
deri në fytyrat tona të përulura.
 
 
Nënë,
Kush i bie
Këmbanës së kaltër të horizontit?
 
 
Reja e argjentë pranë hënës
 
 
Detarë të plakur,
që s’kanë barka, që s’kanë më rrjeta
janë ulur në shkëmbinj
dhe tymosin në llullat e tyre
udhëtime, hije dhe pendim.
 
 
 
Por ne
nuk dimë asgjë
nga hiri në kënaqësinë e udhëtimit.
Njohim udhëtimin
dhe gjysmërrethin  e bardhë të horizontit
që është si vetulla e egër e perëndisë së detit.
 
 
Hidhemi në varka.
Zgjidhim litarët dhe i këndojmë detit
duke shikuar renë e argjëntë
pranë hënës pranverore.
 
 
Cili qytet i diamantë
fle prapa maleve?
Cilat drita dridhen në natë tutje
dhe na thërrasin?
 
 
Dëgjuam këngën e detit
dhe nuk mundemi më të flemë.
Nënë,
mos ma mbaj dorën.
 
 
Ngjyra mëngjezi të shkrira në ujë.
Zjarre perëndimesh në krahët e pulëbardhave.
Pragje të hapura për hapin e natës.
Dhe sipër gjumit të gurit
kënga e detit
futet nga dritaret e vogla
dhe skicon kopështe, shkëlqime dhe ëndërra
në xhamet e heshtura, në ballet e fjetur.
 
 
Zemër e respektueshme;
zemër fëminore që s’dyshon,
që kurrë nuk mohon.
 
 
Të xhveshur u ndeshëm sipër rërës në mesditë,
më shumë për t’u përqafuar se sa për t’u ndeshur,
më shumë për t’u ndeshur se sa për të fituar,
vetëm për të fituar.
 
Flokë të krypur,
këmbë të djegura nga dielli,
mërmëritja midis të puthurës,
deti tej ankthit tonë.
 
 
Mesditët zbresin duke gumëzhitur
të mbulojnë me flakët e tyre të bardha
shtëpitë e peshkatarëve,
të djegin zemrat që nuk kundërshtijnë.
 
 
 
Dëgjo këngën tonë, nënë,
këngën e udhëtimit të ri.
 
 
 
Ti që qan vdekjen nuk na njeh.
Deti nuk qan –
këndon.
 
 
 
Mbarimi i meshës së të dielës.
Oborr i lyer me gëlqere;
përballë detit këmbanorja e heshtur,
që kumbonte në kujtim të marinarëve të vdekur,
tani qesh nën diell.
 
 
 
Në buzë kemi cigarishten e babait,
nën xhaketë, në kraharor,
i qëndisur kryqi i jugut
dhe gorgona e lashtë.
 
 
Fanellë e kaltër marinari
e mbyllur deri në grykë
dhe kur na shikon vajzëria
hapin tonë e bëjmë të gjerë e të matur
si të kapitenëve që kanë bredhur botën.
 
 
Por, ndërsa na përshëndesin butësisht shtëpitë e qeta
me kulprën e përdredhur nëpër murin e bardhë,
do të futet prapë midis nesh
të na mundë edhe një herë akoma

shkëlqimi i detit të madh.
 
 
Ej, kapidan!
Haje shpejt e shpejt bukën tënde të thatë
me ullinj
të zhytur në kripë e në diell
mbi shkëmb.
Erdhi koha të hapim velat.
 
 
Kur marrim frymë
fryhet vela e bardhë e zefirit
dhe rrudhat e tij të ndriçuara valëzojnë
deri prapa kraharorëve të lumtur
të maleve të largët.
Nuk ka kufi zemra jonë
që dashuroi detin.
 
 
Një flamur shëndeti
i gozhduar në gur
përshëndet qiellin, duke lëkundur sipër njerëzve
hije të mëdha freskie
prej detit mëngjezor,
me vela të bardha dhe ishuj
të lulëzuar në mes të majit.
 
 
 
... Jashtë, në viset diellore, pranë detit,
tryeza jonë e mbrëmjes
në të cilën njomte bukën e drunjtë pranvera
dhe hëna pikturonte fshehurazi
në këto enë greke prej balte
skena nga Troja.
 
 
 
 
E dije që do të iknim, nënë,
dhe  kripje darkën tonë me lotë,
kokëulur dhe e trishtuar nën yjet
dhe në prevazet e ishujve psherrëtinin vajzat
që ishin fejuar me Odisenë.
 
 
Ktheheshim në darkë
me duart e përgjakura dhe me gjunjët  e thyer
duke sjellë prenë e lodhjes –
figura uji që mohojnë trajtën,
tinguj të trëndafiltë të buzëmbrëmjes.
 
 
Atje poshtë, në hijen e varreve bregdetarë,
sytë tanë fëminorë nuhasnin heshtjen,
dëgjonin flautin e bukurisë
që ngushëllon ballin e trishtuar
dhe justifikon të përjetëshmen.
 
 
Fluturimi i zogjëve të detit
në shpellat e heshtura  të shkëmbinjëve,
trajtat e ëngjëjve
të qëndisura me yje në thyerjen e ujit
pranë rezistencës së guriçkave,
në hijen e gjelbërt të malit,
në sytë e zmadhuar të djemëve të menduar.
 
 
 
 
Kishin ardhur në mëngjez anijet
të ngarkuara me grurë, qymyr dhe verë.
Ti hodhe bukën, verën dhe qymyrin
dhe ngele i xhveshur në mes të detit.
 
 
 
Çasti kishte ngjyrën e një margaritari të fshehtë
të zhytur në mendimin e agimit,
në zërat e largët të mbushur me rrezik e premtim.
 
 
Pe trupin tënd në ujra
dhe dashurove ujrat duke harruar trupin tënd.
 
Gjithë natën kemi qarë
përkulur mbi arkivolin e bardhë të një pulëbardhe.
 
 
Gjumi i rëndë në të gdhirë
në historinë e guackave;
të tretur qirinjtë në kishën e detit.
 
 
Dhe ishte anija që na priste
me bashin drejt dritës së mëngjezit.
 
 
Fli sonte me zemrën e hidhur
si buka e peshkatarëve në furtunë.
 
 
 
Nesër do të çrrënjosim kryqet e varreve bregdetare
të gdhendim sanalle fëminore,
të gdhendim statuja të detit,
për të mbushur shtëpinë që shkretohet.
Direkë të humbur, tymra të zhytur
pas pjerrësisë  së heshtur të horizontit
që ngjan si gjuri i nënës që dremit.
 
Një faltore e vogël vetmie
në shiun e mbrëmjes
iknostasi i shën Nikollës në breg të detit
ku qëndron vjeshta të lëshojë një gjeth të verdhë
ndërsa zhurma e furtunës largohet
në rërën e zbehtë,
në dritën e përlotur të yjeve
të shtatorit të heshur.
 
 
Në shtëpizën e gjelbër të bregut
na gjeti të vetmuar dimri.
 
 
Nga dritarja pash të largohen
nga plazhi njerëzit e fundit
dhe sanallaja e vogël
me ndënjset e boshatisura.
 
 
Për pak do të vijë
shiu i trishtuar
të lajë emrat lirikë
dhe skicat fëminore
nga sanallet e verës.
 
 
Pemët e limanit dridhen
të përkulura dhe të vetmuara
në muzgun e plaçkitur
si statuja të drunjta të verës.
 
 
Ku shkoi orkestra e vajzave të vogla
në kopështin pranë detit,
ku mbrëmjeve pinin marinarët
midis pemëve
dhe kërcisnin këmbët në ajër
për një flori hëne?
 
 
O zot, të falenderojmë
që ngelëm kështu të trishtuar,
që të mund  të shikojmë pa frikë
qiellin, të qetë e të pafund
si hapësira,
të harruar e të panjohur si e  panjohura.
Fëmijë të  heshtur e të menduar
me qerpikë të kripur,
me sy të mëdhenj e të kaltër
kalojnë të ndrojtur në qytete të mëdha
nën spitale që bien erë gjumi e djerse,
nën pallate që tymosin gjak, natë dhe rrëmbim.
 
 
Nënë,
ku është dora jote
të dëgjojmë agimin dhe detin,
të ngrohim vetminë?
 
 
Prapa mureve na përgjojnë dyert
me gojë të hapura netëve.
Heshta që shkëlqejnë – një hënë me kokë të prerë.
 
 
Zot, o zot,
dhe ne këtu
në mes të rrugëve të mëdha
të trishtuar dhe të pamundur
me trastën e zbrazur në duar
me një kafaz bilbilash në shpinë,
me kujtimin e gjerë për detin.
 
 
 
Djalë zeshkan me sy të kaltër,
me flokë të dëndur
që i ka krehur deti,
djalë me hapin tënd papërgjegjësi,
që kurrë nuk pyesje tokën,
djalë krenar që mohoje
kishën e së dielës,
që ndërtoje balona dhe anije
me fletoret e aritmetikës,
e mban mend kapedanin plak
që harroi limanin duke shikuar yjet,
që të fitojnë prapë rininë
duke i kënduar detit?
 
 
Kështu,
në kohën që na linte
buzëqeshja e fundit e natës
dhe s’kishim anije tjetër që të largoheshim
dhe ishin limanet pa fenerë
dhe pa pasagjerë
takuam hijen tonë, o djalë i detit,
të takuam ty
me një hënë pranverore në duar,
duke ecur i vetmuar anës detit,
midis shkëmbinjëve
që sodisin qetësisht gaforret dhe fokat.
 
Kështu, të vetmuar e të vetmuar
si një zog paqësor oqeanik
i ngopur me shkëlqime dhe heshtje,
i shkretuar nga nata dhe dashuria.
 
 
Zot, o zot,
më sill prapë robën e kaltër të të falurit,
më sill prapë zemrën që të mund të qaj
për plagën e një xixëllonje,
kur këmbanat e ishullit tonë
do të lajmërojnë sipër detit
naivitetin e bardhë të së dielës,
paditurinë tonë të humbur,
shëndetin tonë të humbur.
 
 
Në dritaret e vogla të anëdetit
do të lulëzojnë prapë dashuritë
dhe lulekumbonat
dhe do të vijë një Krisht i vogël
të na marrë prej dore
të luajmë gjithë pasditen nën kulprat
bashkë me pulëbardhat, me erën e detit
dhe me diellin.
 
 
 
Kumbimi i qetë i ujit të lehtësuar,
ecja e ndrojtuar në kumin e peshkatarëve –
fëmijët flenë në varkat
dhe ëngjëjt lahen në gjumin e tyre.

Erë e barit dhe e yjeve.
 
 
Duart tona të lodhura
të spërkatura me vesën e re
dhe flokët tanë që kundërmojnë
me hijen e dhimbjes së djeshme.
 
 
Nuk ka kufi bota, nënë.