Trëndafili rrënjët i ka në tokë…

(Mendime gjatë promovimit të romanit “Ëngjëj midis demonëve” të Vangjel Papakristo)

nga Timo Mërkuri

Ndërsa poeti Niko Kacalidha mbaroi paraqitjen e analizës letraro-artistike të romanit “Ëngjëj midis demonëve” të Vangjel Papakristos, roman që u promovua të shtunën e kaluar nga Klubi i Krijuesve Jonianë në Sarandë, nuk e di pse analiza e tij mu duk, jo vetëm e arirë artistikisht ( dhe që me të drejtë u duartrokit), por edhe brenda një formati diplomatik. Njëfarë trëndafili në …gotë.

Po ja që unë jam mësuar ti shoh trëndafilat të mbjellura nëpër oboret e shtëpive dhe aty kam parë se ato i kanë rrënjët në tokë.

Niko Kacalidha, si ish ministër shteti, nuk mund ti largohej dot formatit diplomatik, por unë s’kam ndërmënd të bëhem ministër ndonjëherë, prandaj i shoh trëndafilat, jo vetëm nga petalet por edhe dheun ku kanë shtrirë rrënjët. Ose më saktë, ushqimin që kanë marrë për tu bërë aqë të bukur.

Kështu e pashë romanin e Vangjel Papakristos. Artistikisht të bukur, ushqyer nga jeta e tij e stërmunduar. Jo vetëm një roman biografik, por një dëshmi e jetës së një komuniteti minoritar i cili gjithë jetën ka emetuar humanizëm dhe miqësi.

Është i dyti libër që lexoj nga ky bashkëqytetar i imi, dhe që të dy, të përkthyer nga greqishtja. Kur në vitin 2010 lexova nga ky autor librin me tregime “Ditë agonie” u rrënqetha qysh në faqet e para. Skenat e dhunës policore të diktaturës, të cilat vetëm sa i kisha dëgjuar të vinin tek unë gojë mbas goje, në formën e një legjende, brofnin para syve të mi jo faqe mbas faqe libri por edhe rresht pas rreshti. Dhe më dukej se më tundnin gishtin me qortim, sikur më thoshnin…kaqë shpejt na harove.

Pastaj erdhi ky roman rrënqethës me skena të zymta torture e tmeri, sa që të dukej se po ecje nëpër dhomat e torturave të Gestapos. Pas çdo faqeje luteshe të mos përsëritej tmeri i përjetuar në faqet e para. Të dukej se po ecje nëpër një natë në furtunë dhe kërkoje medoemos dritën e një ylli pak para agimit. Sa për tu orientuar. Sa për të marë frymë.

Dhe kur kjo dritë të vinte, ajo kishte formën e zemrës së nënave minoritare, djemtë dhe burrat e të cilëve masakroheshin nga diktatura. Ato yje që dukej se binin, nuk qenë meteorë. Qenë lotët e tyre prej nëne zemërbardhë e rrobazezë.

Unë i kam para syve ende skenat makabre të tërheqjes zvarrë përmbi valët e detit, të lidhur pas motoskafëve të policisë, të trupave të të rinjve, të vrarë në tentativë për tu aratisur. Ose zvaritjen nëpër rrugët e Sarandës, të të rinjve të kapur në këto tentative. Akoma më ushtojnë nëpër veshë klithmat…këta janë armiqtë e Partisë, bjeruni…Akoma e kam para syve heshtjen stoike të të rinjve të lidhur e të goditur…

Unë këto ende i kam parasysh, si… fushëbeteja të …luftës së klasave…,ndonëse në fakt qenë ekspozime të dhunës policore politike mbi popullin.

Por nuk dija gjë për dhunën policore të ushtruar mbi minoritetin. Ose më saktë, askush nuk më kishte treguar gjë për ‘të. Thuaj se përbënte sekret shtetëror. Vetëm se dëgjonim se si disa “gango” qyteti flisnin me përbuzje për minoritarët dhe të folurën e tyre.

Duke na imponuar me zor njëfarësoj buzëqeshjeje, që më shumë shkaktohej nga ngërdheshja e tyre se sa nga ajo që ata donin të ironizonin. Duke na imponuar edhe njëfarë distancimi…Edhe për shkak të moskuptimit të gjuhës së tyre prej nesh, sepse bashkëmoshatarët tanë minoritarë e dinin shumë mirë gjuhën tonë dhe flisnin lirshëm me ne. Por pikërisht këtë lirshmëri bisedash e mardhëniesh kërkonin të largonin segmented policore. Që të mos i kuptonim, që të mos i mbështesnim para dhunës politike.

Para asaj dhune, që e përshkruar mjeshtërisht nga Vangjel Papakristo, na tregon se:

- Kjo dhunë dhe skena terori nuk qenë dëshmi force. Këto qenë dëshmi frike e një regjimi në rrënie nga kalbësimi. Nuk thotë më kot populli…rruaju nga frikacaku sepse ai të vret. Trimi të fal.

-Lufta e klasave ka rrënë me tehun e saj të lemerishëm në minoritetin grek në Shqipëri me një goditje ritmike e të shumfishtë, krahasuar kjo me goditjen e saj në trevat e tjera të vendit.

Tejë fasadës së Kuvendit me nënkryetare minoritaren Vitori Çurri, tejë fasadave të shtëpive dropullite, të lyera me gëlqere të bardhë, kryesisht në fshatrat e Vurgut gëlonte mjerimi dhe dhuna policore. -Dhe kësaj dhune politike i shtohej edhe aroganca nacionaliste e segmenëve dhe elementëve të caktuar policorë. Një dhunë e dyfishtë mbi një minoritet paqësor.

-Ky minoritet, përballë kësaj aroganve policore e nacionaliste, si mburojë pati vetëm shpirtin e tij të madh human, i cili mbrujti qëndresën.

-Edhe faljen, si askush tjetër.

Këto mendoja në momentet e promovimit të romanit “Ëngjëj midis demonëve” të Vangjel Papakristos, subjekti i të cilit është jo vetëm biografia e autorit dhe familjes së tij.Por e një komuniteti të tërë , shumë pranë nesh. Por që ne nuk e kemi dëgjuar sa duhet, atëherë kur duhej ta dëgjonim. Dhe që bijtë e tij ende nuk e kanë bërë prezent sa duhet e si duhet në jetën tonë dhe në letërsinë shqipe, duke lënë në to një boshllëk. Një boshllëk që nuk e mbulon dot vetëm një roman i Vangjel Papakristos. Ky roman vetëm sa dëshmon për të.