BALADA ARBËRESHE Pjesa II

NUSJA E SKËNDERBEUT

Në Krujë Skënderbeu

mblodhi gjithë bujarinë,

bujarinë e priftërinë

të vendoste me ta

nga ç’anë ta mirrte nusen.

-Merre, zot, napolitane-

-Ato vashëzat e Napolit

të njoma e delikate

puna e rëndë e shtëpive tona

i vret e u nxinë jetën.

-Ka në Pulje, më afër-

-Bujaresha të hijshme

kanë Bari e Taranti-

-Të mësuara të shetisin

nëpër sheshe veç me lule,

u ngushtohet zemra

te rrethi i maleve tona.-

-Kërkojmë në Sicilinë

e mbushur me princesha.

-Nga vapa dhe afshi i detit

e ardhur në shkëmbinj me borë

zonja vashë e humb shëndetin.

Unë e di ç’duhet të marr.

Vajzën e dua arbëreshe

nga gjuha dhe zakonet.

Prandaj, zotër, në doni,

te pallati i Arianitit

dërgojini fjalë zonjës

Donikë Marinëza.

MILO SHINI

Hanin bukë si dy vëllezër

Skënderbeu e Milo Shini,

nëpër pjata të argjenta

me pirunë të artë

hanin lepuj e kaproj.

Vera që hidhnin në gota

ish e vjetër shtatë vjeçe.

Po ja, u dëgjuan bubullima,

bubullima e gjëmë përtej,

përtej e mbi malet.

U përgjegj Skëndrbeu:

-Milo Shin, vëllai im,

dil e shih ç’gjëmime janë,

në është qielli që gjëmon,

eja sërish këtu,

në ato janë gjëmë turqish

dil e më thërrit që larg.-

Me një herë u hodh mbi kal

dhe doli përtej e pa.

Pa se s’ishin gjëmë qiejsh,

po qenë pararojë e turkut

me flamuj të hapur.

Trimit na i erdhi turp

që të kthehej t’i thërriste

Skënderbeut që ta ndihte

dhe pyeti trimërinë e tij:

-O ti trimëria ime

për sa zemra ti më je?

-Për nëntë zemra unë jam,

të luftoj me nëntëqint.

Pastaj pyeti shpatën:

-Shpatë, damaskina ime,

për sa zemra ti më je?

-Për nëntë zemra unë jam

të luftoj me nëntëqint-

Pyeti, pra, kalin e tij:

-Po ti, gjogu im,

përsa zemëra më je?

-Për nëntë zemra unë jam,

të luftoj me nëntëqint.-

Hodhi sytë atëherë në qiell,

u lut:”Ndihmomë, Imzot!

Dhe ti, Shën Pal, të lutem”

Bëri kryq e u lëshua

si petriti në lumbardha.

Ca të vrarë, ca të plagosur,

ndënë shpatë të gjithë i shkoi,

të gjithë përtokë i shtriu.

Një i verbër nga gjaku i tij

sa ngrehu një shigjetë

dhe i çau një shpatull.

I vate trimi përsipër:

-Më thuaj, kush je, ti trim?

-Jam Gjin Bardhela, arbëresh-

-Gjin Bardhelë, vëllau im,

shko tutje mos të të vras

se jam i dehur nga gjaku,

nga gjaku i qenit turk.

E rrëmbeu, pra, mirë nga dora

dhe e çoi te Skënderbeu.

-Zot, mos më mbaj mua mëri;

në s’u ktheva, të gjithë i vrava.

Dhe në se nuk më beson,

dil kundrejt Orkidës.

Nëm dhe lejen se erdhi

koha të qetësohemi-

Kaptoi dielli, erdhën në shpi.

-Gëzohu, zonjë nënë,

Gjin Bardhelën, tim vëlla,

ta solla. Ma jep uratën,

uratën e zotit tonë,

dhe të të gjithë engjujve.

BIJË E HËNËS

I thotë kontesha kontit:

-O ti kont e biri im,

në gjithë malet ti të gjuash,

në mal të kuçedrës mos gjuaj,

se del kuçedra e të ha,

të ha e të përpinë.-

Trimi mëmën s’e dëgjoi,

po dëgjoi të bukurën:

-Në asnjë mal mos gjuaj, trim,

në mal të kuçedrës gjuaj.-

Si u ngjit ai në mal,

doli kuçedra ta hajë.

I trembur djali ju lut:

-O kuçedër, stërkuçedër

lem të shkoj te nëna ime,

që t’i lyp uratën.-

-Nëm ti besën pastaj ec.-

Vrapoi tek e jëma:

-O ti mëmë, mëma ime,

nëm uratën e vdekjes.-

Nëna i dha uratën.

Shkoi dhe te e bukura:

-Të falem, zonja ime,

se iki e s’shihemi më.-

-Dua të vij dhe unë me ty.-

Hipi ajo në kalë të bardhë,

ai hipi në kal të zi,

dhe vanë në mal të kuçedrës.

Sa i pa që larg kuçedra

zuri të gëzohej:

-Lumja unë, lumja kuçedër,

kisha një dhe bëra dy.-

-E mjera ti, e mjera kuçedër,

kishe një dhe s’ke asnjë.-

foli vasha, u afrua

dhe e ngriu, e lidhi në vend.

-Nga ç’gjiri je ti vashë?-

-Jam e bijë e hënës,

kam për at diellin:

vet jam vetëtima e qiejve

që bie mbi male,

mbi male e mbi fusha,

mbi fronin e së ligës.

-Vashë mbi vashat e dheut,

shko ti mirë e me shëndet,

trashëgoje trimin tënd.

DEDI SKURA

Në majë të një mali,

nën hijen e një lisi,

në shpinë dergjej Dedi Skura

dhe nuk mund të shuante

llavën e nxehtë të plagëve.

I shkuan shokët pranë:

-Eja Dedi Skurë, shkojmë-

-Ecni, shokë, ju me shëndet,

unë me ju nuk vij dot më;

por ju lutem atje poshtë

të më merrni kalin,

të mos ngordhë dhe ai

dhe ja çoni birit tim;

se rritet dhe rrëmben shpatën,

e i hypën ai kalit,

te lufta të ma çojë,

ku mizorët i vranë të jatin,

të më mbushi zemrën.

KUSH E BËRI TRYEZËN?

-Kush e bëri tryezën?

-E bëri buka dhe vera,

mishi i kuq e rrushi i zi,

mishi i dashit e derrit të egër-

-Tryeza e një prindi

që marton të bijën.

Buzësumbullat e argjenta

e ato fustanekaltërta,

zonja të martuara

me vathë margaritari,

me faqe që shkëlqejnë

te dita haredlirë.-

Vjen thëllëza nga malet,

vjen me krahët plot dëborë,

tund e shkund krahët

dhe mbulon xhamat

para nuses së bardhë

që mendimet i vijnë valë.

LIGJËRONIN DY TË RA

Ligjëronin dy të ra,

dy të ra dhe gjitone

të sapomartuara.

Thoshte e reja e zonjës Agat:

-Kam unë stoli të arta,

korale e margaritarë,

kam pellushe e mëndafshra

ndër sënduqe dhe dhomave

kam shërbyse që më binden,

m’i dha të gjitha zoti im.-

Unë vet jam më e lumtur:

në kokë kam shami qiellin me yjet,

dielli është kurora ime,

kam për fustan detin

dhe froni im dheu i gjerë,

ku fle ose rri zgjuar.-

Ju kthye në të qeshur zonja:

-Po fati im nuk është me kaq,

kam në djepe djalin e parë

që kur qesh ose kur qan

mua zemrën ma  ngreh.

-Dhe unë kam një vajzë te djepi

që më gugat si engjëll,

ka vështrimin plot hare.

VASHA QË KISH HUMBË TË ZONË

Vasha e kish humbë të zonë,

humbë e kish të dashurin,

e s’e kish më  në shtëpi,

larg në burg e mbanin turqit.

më në fund u mund nga malli.

Fshehura la shtëpinë,

çau borën gjer në brez,

akullin deri në gju,

mbrapa la malet e saj,

takoi të dashurin në burg,

e nxorri atë dhe hyri vet.

Pastaj u kthye dhe ju lut:

-O ti zot, mizori im,

mos më le të mykem

se më myket xhokja

që e kam shënuar,

prerë e qepur vet.

Po ti zoti im mizor

mos më le të mykem

se më myket gërsheti

që e kam të pleksur,

pleksur me fije ari

te pallati i zotit tatë.

FRYN NJË ERËZË

Fryn, fryn një erëzë,

fryn e hollë dhe e përdredhur,

lehtë më hap derën

dhe më tund djalin

të varur në kunjë,

ma tund e ma zgjon.

-Këtu, këtu biri im,

u la vallja e vjen jot ëmë,

vjen me gishtat plot unaza,

plot me lule qafën,

të jep sisë, të ve në gjumë.

EJA, FUTU TI NË VALLE

Shumë vasha të mira ishin,

një mendim të gjitha kishin:

të ngrinin një manastir

mbi varrin e zotit Krisht.

Rërën do ta merrnin

përrenjve të detit,

ujin do ta merrnin

nga gjiri i reve,

reve që lanin vit për vit

fytyrën e dheut e kohën.

Si e mbaruan së ndërtuari

vanë e zunë një valle brënda.

Shkoi andej një bir zoti.

-O i hijshëm bir zoti,

eja, futu ti në valle-

-Po me kë të kapem unë?

Dua të kapem me të bardhën,

me të bardhën si bora,

po ç’është që trembem kaq shumë?

Se është borë e shkrihet,

tek e le, nuk çohet më.-

-O i hijshëm bir zoti,

eja e futu në valle-

-Dua të futem në valle,

po me kë të kapem unë?

-Me të kuqen si shega.

Po pse trembem kaq shumë?

Është shegë e shkoqet.-

-Doja të futesha në valle,

po të mundja të vihesha

pranë zeshkanes së njomë,

po dhe trembem, trembem shumë

mos më nxijë dhomën,

dhomën edhe zemrën.-

Ktheu në shqipen letrare:

Agim Mato

BALADA ARBËRESHE

Ktheu në shqipen letrare:

Agim Mato

RRËFIME SHPIRTI

Doli dielli nga mali

dhe mbuloi dy pallate.

I ndriti zonjës Lenë

tek i plekste gërshetin

me një cohë gjithë lule ari

të bijës përmbi fron

e mbi qafë ja paloste;

më poshtë pastaj i ndriti

zonjës Agat në këmbë

përpara pasqyrës

ku stoliste djalin

me pellush dhe argjend

se do shkonin për rrëfim,

për rrëfim edhe kungim

te kisha e Todrit.

Ndaj mesditës vasha

shkoi e ra në gjunjë te prifti.

I tha:-Zot, unë dua

një trim që kam në gji;

po shokët më shajnë,

shokët dhe prindërit e mi,

ky është mëkati im.-

Prifti i tha:-U çlirove.

Vetë të jap një pendesë,

asnjeri të mos takosh,

asnjeriu t’i bësh nder,

veç atij që deshe shumë.-

U ngre vajza me uratën.

Erdhi trimi të kungohej.

Porsa priftin e dalloi

atje larg, e ktheu mbrapsht:

-Eja, më bëj një të mirë,

eja dhe më kungo.

Prej andej trimi i bardhë

në kishë e çoi priftin:

-Cili është mëkati yt?

-Vajta krushk unë me një nuse.

Udhës nga shkonim

na zuri një rrëpirë shi.

Gjithë ç’ishin u shpërndanë,

kush në mollë, kush nën dardhë,

kush nën kumbullzën e bardhë,

unë i ziu s’pata se ku

po te dera e vendit të shenjtë

dhe e lidha kalin

te pragu, nën stuhi.

Po me patkonjtë e parë

ai i shkretë e i rrëmbyer

çau pllakën prej mermeri

nga firasi drita në  varr

edhe zgjoi vashën e bardhë.

“Trim i bukur e plot dritë,

si më shkunde vdekjen

ulu e puthëm një herë

e më nxirr erën e mykut,

erën e dheut të zi.

Trim i bukur e plot dritë,

si më puthe për të parën,

puthëm edhe për të dytën”

Tri herë unë e putha,

tri herë bëra mëkat;

retë që shkonin në qiell,

më linin hije në zemër.-

Prifti ndenji një copë herë,

pastaj i tha:-Harroje, bir,

se dhe Zoti do ta harrojë.

UDHËTONIN NËNTË TRIMA

Udhëtonin nëntë trima,

shkonin në dheun e latinëve

të më çonin nëntë vasha,

nëntë vasha arbëreshe.

Udhës i takoi një plak.

-Të vij dhe unë plaku me ju?

-Je plak e nuk vjen dot.-

-Tek veni ju kaluar,

murxhari më sjell me ju;

sa të shmpini këmbët

më bëni një patericë,

në udhë, në një shqopishte.-

Dhe i bënë një patericë,

në udhë në një shqopishte.

Në atë fshat ku shkuan

ndalën e hodhën shortin

mbi vajzat e zgjedhura.

Dhe më e bardha, më e njoma

ajo plakut i takoi.

Shpejt u ndanë veç e veç,

veç shkuan plaku e vajza,

gjersa arritën në një përrua.

Kali shkoi të pinte ujë.

-Prëhemi këtu në hije.-

Plakun e zuri gjumi

në prëhër të vashës.

Vajza ishte shumë e mënçur,

hoqi shaminë nga koka

dhe ja mbylli sytë,

zgjidhi brezin nga mesi

dhe ja lidhi duart,

duart edhe këmbët-

Kur u zgjua plaku,

vasha kish kaptuar malin,

atë mal dhe tjetrin.

-O, kush shkon këtij mali,

zgjidhmëni se do të vdes.-

E mëshiroi zoga e egër

dhe i cimbisi shaminë

dhe i hapi sytë,

i cimbisi brezin

e i zgjidhi duart,

duart edhe këmbët.

-Ec, plak i mjerë,

ec e mblidhu te dheu yt,

sepse fati i trimave

nuk është fat i plakut.-

Nga mjekra që shkuli plaku

zbardhëlloi gjithë dheu,

nga lotët që derdhi plaku

gjithë lumenjtë u frynë.

DHRIA DHE QIPARISI

Kur linde ti vashë

unë në derën tënde isha;

lutesha dhe falesha,

falesha te zoti ynë

të lindje një syzezë,

syzezë vasha leu.

Kur u rrit e u bë në moshë

lajmës i dërgova.

Vajza deshi, po nuk deshi

ajo bushtra, e jëma.

-Vashë, ti mos u helmo,

ja kthej mëndjen unë sat ëme.

Bleva një palë nallane

e së ëmës ja dërgova,

lajmësin i vura.

Desh e jëma po nuk desh

i jati i mvrejtur.

-Vashë, ti mos u helmo,

ja kthej mendjen dhe tyt eti.

Një jelek kadifeje bleva

dhe tyt eti ja dërgova,

pastaj lajmësin i vura.

Deshi i jati po nuk desh

i vëllai, qeni i tërbuar.

-Vashë, ti mos u helmo,

ja kthej mëndjen tët vëllai.

Bleva një brez të argjentë

me shpatën damaskine,

të vëllait ja dërgova,

pastaj lajmësin i vura.

Ngjeshi shpatën në mes,

të motrën e ndaloi.

Një të diel menatë

mora udhën e vajta vet,

hyra në dhomat

ku krehte gërshetat,

i krehte dhe i plekste,

i plekste me fije ari

të ardhur nga Napoli

e në qafë i vinte palë.

Pika loti i binin në gji.

Po nuk ishin pika loti

ishin zjarri i të dashurit.

E përshëndeta, i hodha dorën,

në vithe të kalit e vura

dhe u nisa nëpër sheshe.

Doli para i vëllai

me katër ungj

dhe me shtatë kushërinj.

-Mbaje kalin djalë,

sa t’i jap unë pajën,

pajën kësaj bije zoti-

-Pajën që desha e mora,

mora vajzën si dëbora,

sytë e saj tre mijë dukatë,

edhe vetullat po aq

të rroj unë për gjithë jetën.-

Tek ura e lumit

e rrethuan për ta vrarë.

Ai luftoi me tre a katër,

pastaj ra nga kali

bashkë me të bukurën.

Atje i mbuluan me gurë.

Kur u butësua vera,

trimi u mbi një qipariz,

vajza u mbi një dhri e bardhë

dhe u mbështet te qiparizi.

Nxorri rrudh dhria e bardhë,

shkonin të sëmurët,

hanin e shëroheshin,

shkonin të plagosurit

merrnin fleta qiparizi

ua vinin plagëve

dhe në çast ato mbylleshin.

***

Bije shi e bije borë

doli vashëza të lajë,

çau akullin me këmbë,

i ngjitej bora ndër duar,

duke u hedhur në ajër.

Pastaj fryu veriu i ftohtë

dhe i mori shaminë e hollë.

Atëloshi vajti e ngriti.

-Kthehu bijë, kthehu në shtëpi,

gjithë jeta u nxi.

TESTAMENT

Atje tej te fushë e luftës

dukej një tym i zi;

po ai s’ish tym i zi,

po më ish trim i ri,

trim i ri e i plagosur,

që i avullohej gjaku

edhe goja i ligjëronte,

ligjëronte me shokët:

-O ju shokënit e mi,

kur t’veni te mëma ime,

të vërtetën ju mos i thoni,

se pranë zjarrit në u gjëntë

bie brënda edhe digjet.

Por ju shokënit e mi

te zonja ime kur të shkoni

të vërtetën ia thoni;

të marrë krëhrin e të krihet

ulur tek pasqyra,

tri pëllëmbë ta bëje gërshetin,

pastaj të dalë në derë,

të ngejë sytë tek ajo re

porsi pela e pa fre.

DALLGA NË ANË I NXORRI

Dallga në anë i nxorri

trimat që notonin

në mes të detit

në një ditë vere,

po trimin e së bukurës

në anë nuk e nxorri.

Të gjithë thirrën në një gojë:

-Shënmëri, mbyte!

E dëgjoi e bukura,

u ngrit e zbardhur krejt

duke lidhur shaminë

edhe shpejt u hodh në ujë,

e arriti trimin e saj.

-O ti trim, i lumi trim,

cili gju ti t’u mpi?

Cili krah t’u përdrodh?

-As krahu nuk m’u përdrodh,

as gjuri nuk m’u mpi

po desha të provoja

zemrën e shokëve të mi.

E kthjellët vajza iku

me trimin e saj përdore.

E PUTHURA

Lart, në majën e një mali

ish një shesh me një arrë.

Atje bridhnin zanat,

zanat dhe dreqërit;

bënin më shumë keq se mirë.

Ndodhi që shkoi atje

një vajzë që s’e dinte.

Zanat e rrethuan,

e rrethuan dhe e mbajtën

dy vjet e nëntë ditë,

e pastaj në shpi u gjend.

Një trim pas një zogu

shkoi gjer në atë shesh,

ku e rrethuan dreqërit,

e rrethuan dhe e mbajtën

dy vjet e nëntë ditë

e pastaj në shpi u gjet.

Kur u panë në kishë të djelën

u njohën dhe u lutën.

Aty këtu trimi trimi t’i fliste,

t’i fliste e ta desh,

gjersa u takuan vetëm,

u takuan ndanë një lumi.

Trimi e zu e më e puthi,

e puthi në buzët

e në të dyja faqet.

Vajza gjithë e skuqur

në ujë vërviti faqen

dhe lau të puthurën,

po më skuqi ujët.

Kur nga fshati, që së poshti,

dolën gratë të lanin teshat,

në vend që të zbardhnin,

skuqeshin të linjtat që lanin,

kopështet që ujiteshin,

nxirrnin fletë të kuqe,

zogjtë që pinin ujë

humbnin vërshëllimën.

NERËNXA

Ku mbiu, ku mbiu nerënxa?

Mbiu në zall të detit.

Asnjeri nuk u kujdes

veç e bija e zotit të madh,

që pa zbardhur dita vinte,

e plehëronte dhe e ujiste,

pastaj ulej i këndonte:

-Rritmu, ti nerënxa ime,

hidhe shtatin shpejt përpjetë

hapi degët mbushur gjethe

dhe më bëj hije të dëndur

për bujar e bujaresha.-

Sa e vogël qe nerënxa,

aq të madhe e bëri hijen

ku zot i madh vuri tryezat

dhe martoi të bijëzën.

Ishin zotërinj e zonja

mbi mbulesat e mëndafshta.

Rrinin rrotull shërbëtorët

dhe u binin kitarrave

duke ngrënë e duke pirë;

secili zot shpatën në brez,

secila zonjë kish në krah

një vashëzë si hënë,

e në dorë djalë të bukur;

secila vajzë një unazë,

secili djalë një nerënxë

në ajrin e detit.

MJEGULLA

Malet e Pjetër Shtrorit

ngarkoheshin aq me borë

sa me shi e mjegull të dendur.

Mjegulla ngriti folenë

dhe foleja që ngriti

e pleksur qe me driza ari,

vezët që u ul e bëri

ishin flluska të arta;

zogjtë, pra, që nxorri nga vezët

të artë e kishin lafshën

edhe krahët të argjenta.

Kur kënduan ata zogj,

era që shkonte nëpër fletë

qëndroi dhe dëgjonte

të kënduarit në qiell,

atë këngë aq të ëndëshme,

sa prëhej dhe e dëgjonte

e bija e Mizistratit

tek rrinte edhe thurrte

qilimin me katër fletë.

Zonja tek e para faqe

qëndisi të zotin e saj

me të gjithë argatët pas,

pastaj tek e dyta faqe

më qëndisi veten

me shërbëtoret rrotull,

ajo tek e treta faqe

më qëndisi diellin

me të gjitha rrezet e tij;

po tek e katërta faqe

më qëndisi atëhere

vajzën e saj të bardhë

të rrethuar (siç është perëndeshë)

me yjet, që nga fshati

i sheh te mbrëmja e saj.

Dhe i mbështolli me mjegullën

tek hapnin gjethet zogjtë

që nga vezët nxorri

dhe së thelli ashtu këndonin,

shtëpitë me hare i mbushnin.

E DI KU KE FOLENË

Bleva  çelsa të nuk ndihen    

e në natëzën e errët

hapa derën e Skllavunit,

hyra thellë nëpër dhoma

të ndriçuara nga hëna,

vodha vashëzën nga shtrati

xhveshur në të linjta.

Asndonjëri nuk më pa,

veçse zoga sqepëverdhë.

-Mori zoga sqepëverdhë,

shih se mos më kallzon,

se unë e di ku ke folenë,

vete e ta shkallmoj,

unë e di ku ti kullot,

vete dhe e përcëlloj.

Shënim: Baladat e mësipërme, në proces botimi nga shtëpia botuese “Milosao”  janë nxjerrë nga “Rapsodi të një poemi arbëresh” mbledhur nga  Jeronim De Rada. Titujt janë të

NJË LIS ME DEGË NA U RRËZUA

Bardhyl Maliqi

Poemë për babanë

1. ORLA

Mbi shpinën e  malit të Orlës varet një re e bardhë,

një re si shpresë e mekur, e palëvizshme, e ngrirë;

është muaji i dytë, baba, që orla brenda teje është shtrirë.

Shpend ndjellakeq, me madhësi shqiponje, ç’do prej tim eti ti vallë,

ti orlë që malet nguros dhe lisat rrëzon me klithmë të keqe, krrokamë?!

Baba, ti shpreson te rrënjët e tua, atje, në dheun e të parëve,

Oh, është vonë o atë,  o më i miri i baballarëve!

Ç’është kështu?

Pse dëgjoj nga Filati, pse dëgjoj një një oshëtimë:

“Të shtrinë, o Ali Maliqi, o lisi me degë, të shtrinë...”

Erdhi zonja vdekje.

2. ERDHE, QË MOS ARDHSH?!

Erdhe, që mos ardhsh, heu, t’u mpifshin këmbët?!

Mbeç paraplegjike, palo plakë uloke,

boll e mbolle Pllajën e Vasiliqisë,

poshtë Përrallit t’ Hasanit,

te kthesë e Qafëbote.

Erdhe, që mos ardhsh, heu, t’u thofshin këmbët?!

Pse ma merr tim atë, ç’të ka bërë vallë,

nata kreshpërohet tek Qafa e Madhe,

nëpër Likojan, ujku qan ngadalë,

m’u në Mesogun,  ku Bertin na e  vranë.

Gjyshja iku e para,  dhemb humbja pa skaj,

në sirtarë kujtimesh flenë fotot e saj,

por sa herë që nusërojnë  bajamet,

era derën hap, çapa dëgjoj pastaj,

nëpër agullime çelin sytë e saj.

Pastaj iku dajkua dhe hallat të dyja,

Thonë i desh në dasmë vetë Vasiliqia.

Im ëmë e shkreta, harruar mbi dhe,

ç’pate Zonjë e Madhe, ç’pate që e le!

Fati i jetimit s’tjetërsohet dot,

dhe në qeshtë një çast,

humb në gjak e lotë...

Por tjetër plagë na mblodhi,

Shpirti ther tani,

Kreshmoi kreshpërohet

Prilli-helm i zi!

3. NJË LIS ME DEGË NA U RRËZUA

Babai  ra.

Një lis me degë na u rrëzua,

            por ti mor bir, mos u tremb prej tij.

Unë  Uilliami s’jam, por një fjalë të them:

 “Të vdekurit dhe të fjeturit nuk janë veç piktura”,

por më tepër se kaq, shumë më tepër se kaq.

 Janë balli i vrenjtur i babait, për djemtë që ikën e s’u kthyen më;

për të tjerë që këtu ishin, e s’kishin më zë,

që në ingranazhet e ekzistencës vërtiteshin poshtë e lart,

që në molin e indiferencës u myshkën pa shkak.

Eh, ju  baballarë të dëshiruar për bijtë e munguar,

që veç telashe ju sollën për ditë e nga pak,

që iu vrisnin me egoizëm dhe sherre pa cak,

që ju dogjën me mallin e të qenit aq larg....

E dimë.

Nuk ka veç një fajtor

dhe në është një, dhe ai, është i pafaj,

në kurthin e kohës ne ramë si në çark,

-Na fal baba, që të munguam kaq gjatë!

Ty durimi t’u sos dhe hapi t’u mpak,

por nuk e pranonim dot, na dukej tepër larg

dita kur do porositnim arkivolin dhe nekrologjinë,

kur do të zgjidhnim granitin dhe fotografinë,

dita kur më dysh do të ndanim historinë:

4. ME TY BABA, BABA PA TY!

Vëllezër dhe motra, ç’ndodhi me ne vallë,

Prindër me 5 fëmijë, babai  i pa djalë!

Pse dreq hiena e nëmur të hyri në mushkri.

Dhe syri rrëzoi dritën dhe syri u përgjak

dhe re si  lis me degë, mu atje në prag!

Oh,

një lis me degë ne na u rrëzua,

pa pritur, pa kujtuar!

Dhe mbet hardhia nëpër erë, përmbi  hon hepuar...

Dhe unë thurr dhe shthurr:

5. DIALOGË  ME ANTAGONISTËT E MUNGUAR

Të lutem vare në mur fotografinë, ti, mor bir!

Ai burrë s’ishte dokushdo, ai burrë s’është një qenie e harruar!

Është babai yt, është babai im, kjo s’ka fare rëndësi,

Në republikën e vogël të familjes

AI është president i përhershëm,

është Ylli Ynë Polar,

e Jona Dashuri!

Dhe mos e harro fjalët e Uilliamit:

“Të vdekurit dhe të fjeturit nuk janë veç piktura”,

por më tepër se kaq, shumë më tepër se kaq.

Janë hijet e lisit që na flladitin ballin,

paçka se i rrëzuar;

janë fijet e rigonit që kundërmon në çdo hap,

janë lulemendrat dhe lulemullagat

e feminisë sonë, që u rrit në këtë prag.

Dhe unë nuk di pse mendoj:

6. KALOI NJË VIT...

Kaloi një vit dhe ne i qasemi babait edhe më pranë,

gjersa të vijë dita të mbrrijmë në moshën e tij,

të shuhemi si ai,

të rilindim si ai.

Po vallë, a do t’i afrohemi dot dinjitetit të tij,

a do të jemi, vallë,  njerëzorë sa ai?!

Dhe mos harro, mor bir, se ai ishte njeri,

Njeri si unë, njeri si ti,

Njeri si fëmijët e fëmijëve tanë,

Të atyre që ende s’kanë mbrritur,

Njeri!

Babi ynë fjalëpak, ai që s’u ankua kurrë,

që në këtë pyllnajë ishte më i larti burrë!

A gjendej bashkëbisedues më i mençur në këtë kaza?

Ti dyshon?!

Më tepër respekt për njerëzit,

                kushdoqofsh, or mik i nderuar,

se në zyrat e shtetit ai s’besdisi njeri,

për gjysmë pensionin kurrë s’u ankua,

s’ishte si çdo veteran që troket në çdo derë

për pak para më shumë, për më shumë drejtësi.

S’ishte nga ata që ju ta përcillnit me buzëqeshje ironike:

“Duku nga pasnesër xhaxha!”

dhe me kolegët të pëshpërisni:

“Sa të ngjitur këta pleqtë, mor zot...”

Ju, nënëpunës kafkianë, që emra të paqenë, keni si pasword!

Oh, im atë, ishte tjetër hapsirë,

babai im, qiellori që unë e artikuloj kështu:

7. BABI IM - HAPSIRA  IME BLU!

Baba,

firmosi hapsirat e gjelbra dhe qiejt që sot rigojnë shi,

se ti na mësove se drurët degëzohen e gjethojnë,

se ti na mësove se lulet duan të çelin,

dhe jepju hapsirave, jepju baba, hapsirave blu!

Ajo që iu përket barit dhe piklave të vesës si kristale,

Të përket edhe ty,

Ajo që iu përket tokës dhe ujit

Të përket edhe ty,

Pasioni i bukur dhe nevoja njerëzore

Ushqenin zemrën tënde,

ndryshe nuk do të çarteshe pas një gërmadhe të harruar,

për të kapur foletë e zogjve të dashurisë njerëzore,

babai ynë i mirë, i paharruari baba!

Një thënie kam kujtuar gjithmonë për nderin tënd:

Fytyrat e bukura  na qetësojnë shpirtin,

dhe ti ishe i bukur, veçanërisht i bukur!

Mendjet e bukura na kthjellojnë trurin,

dhe ti kishe mendje të bukur, etalon për urtësi;

se ti ishe pronar i dy magjive të kësaj bote:

Bukurisë dhe mençurisë!

Ti e dije: ajo që i përket dheut dhe pjellorisë

ka lidhje parësore me diellin;

dhe na mësove se ajo që i përket qiellit dhe fluturimit

ka lidhje parësore me laureshat.

Kam qenë symbyllur, baba,

dhe ti më solle dritën me kreshpërim, diellor, të egër.

Baba, ti më përket jo thjesht se të dua,

Jo thjesht si baba ti më përket,

Ti më përket se rrezikove prej bukurisë që vret,

ndaj i largohem  pyllit dhe dal në rrugë,

ndaj i përvidhem dallgës dhe dal në breg;

Shëndodhrin kam përballë

dhe Qfëbotën përbri.

Baba, a e di?

S’ka më bukur se një përqafim mes drurëve,

ku flokët të shpleksen nëpër erë,

ku aromat e tokës e të gjirit tënd

i shtojnë shijen stinës së bardhë të dashurisë njerëzore,

e bëjnë pranverën të kundërmojë aromë blirësh

dhe hapsirat blu i veshin me dritë,

ndaj e ngre zërin

dhe  thërras me gjithë shpirt:

8. ÇOHU, BABA, MOS RRI I SHTRIRË!

Çohu, or burrë i dheut,

çohu siç ishe, si lis,

çohu dhe hapsirat blu veshi me dritë sërish!

Baba, ne jemi këtu, erdhën edhe vëllezërit,

robër të  përhershëm të kalvarit të pambaruar

në kurbet, tej kufirit të mallkuar.

Jemi të gjithë të përlotur, këtu,

në këmbët e tua,

Babai ynë  i nderuar!

Sot, më 15 prill!

·         Ali Maliqi u lind në Konispol më 4 janar 1934 dhe u nda nga jeta më 15 prill 2011. Për shumë vjet ka punuar si mësues, punonjës kulture, kryetar i pushtetit vendor etj. Është autor i Pjesës së dytë të historikut të Krahinës së Konispolit, autor i një srë artikujsh për arsimin në Krahinën e Çamërisë, për Luftën Antifashiste etj.

·           “Të vdekurit dhe të fjeturit nuk janë veç piktura”  (Makbeth, Uilliam Shekspir)