SALVATORE QUASIMODO

Përktheu Agim MATO

VAJTIM PËR JUGUN

Hëna e kuqe, era, ngjyra jote prej gruaje

veriore, dëbora e paanë...

Zemra ime është tashmë në këto ultësira,

në këto ujra të hirnosura nga mjegullat.

E kam harruar detin, guackën e madhe

që i fryjnë barinjtë siçilianë,

këngët monotone të karrove në xhade

ku çiçibanozi dridhet në tymin e kallamishteve,

e kam harruar shtegëtimin e çafkave dhe të lejlekëve

në ajrin e rafshnaltave të gjelbra

për tokën dhe lumenjtë e Lombardisë.

Po njeriu kudo këlthet për fatin e një atdheu.

Askush nuk do të më sjellë më në Jug.

Oh, Jugu është lodhur duke zvarritur të vdekurit

në brigjet e kënetave  malarike,

është lodhur nga vetmia, nga vargojtë,

lodhur nga blasfemitë e të gjitha rracave që kanë ulëritur vdekjen që  jehon në të gjitha puset e tij,

që kanë rrufisur gjakun e zëmrës së tij.

Për këtë arsye  bijtë e tij kthehen në male,

detyrojnë  kuajt të dremisin nën mbulesa yjesh,

përtypin lule akscie ndanë udhës

përsëri të kuqe, sërish të kuqe, sërish të kuqe.

Më askush nuk do të më sjellë në Jug.

Dhe kjo  mbrëmje e ngarkuar me dimër

është ende e jona, dhe këtu të përsëris ty

kundërthëniet e mia absurde,

ëmbëlsinë dhe tërbimin,

një vajtim dashurie

që dashurinë s’mund ta mbërrijë.

EPITAF PËR BICE DONETTIN

Me sytë e ngulitur tek shiu dhe shpirtrat e natës,

atje, në kampin pesëmbëdhjetë në Musoko,

është gruaja emiliane e dashuruar prej meje

në vitet e trishta të rinisë.

S’ka pak që vdekja luajti me të

ndërsa kundronte e qetë erën e vjeshtës

tek shkundëte degët e rrepeve dhe fletët

nga shtëpia e hirtë e periferisë.

Fytyra e saj është ende e gjallë nga befasia,

siç ish në fëmijëri  shtangia e rrufeshme

nga ai që përtypte flakët përmbi karro.

O ti që shkon, i shtyrë nga të vdekurit e tjerë,

para varrit të hapur njëmbëdhjetë e gjashtëdhjetë,

ndalo një minutë të përshëndesësh

atë që nuk u ankua kurrë nga burri

që rri këtu, i urryer, me vargjet e veta,

një nga të shumtët, punëtor të ëndërrave.

THANATOS ATHANATOS

(Vdekje e pavdekëshme)

Dhe do na duhet të të mohojmë,  Zot

i tumoreve, Zot i lules së gjallë,

dhe të nisim me  një jo në gurin e errët

të egzistencës dhe të ndjejmë vdekjen

dhe mbi çdo varr të shkruajmë vetëm

bindjen tonë të sigurtë: “thanatos athanatos”?

Pa një emër që të kujtojë ëndërrat

lotët, rrebeshet e këtij burri

të mundur nga pyetjet pa përgjigje?

Dialogu ynë i shurdhër bëhet papritur

një absurd i mundëshëm. Atje,

në mjegullën e dëndur, brënda pemëve

vigjilon fuqia e gjetheve,

i vërtetë është lumi që shtyn brigjet.

Jeta nuk është ëndërr. I vërtetë është burri

dhe vajtimi i tij xheloz për heshtjen.

Zot i heshtjes, shpërtheje vetminë.

LETËR NËNËS

“Mater dulcissima”, tani pikojnë mjegullat,

anija përplaset pa torua nëpër brigje,

pemët mbufaten nga uji, digjen nga dëbora;

nuk jam i trishtuar në Veri, nuk jam

i qetë me vetveten, nuk pres falje nga askush,

shumë më detyrohen lotë si njeriu me njeriun,

E di që nuk ndjehesh mirë, që jeton si

shumë nëna poetësh, e varfër dhe e drejtë

në masën e dashurisë për bijtë e largët. Jam

unë sot që të shkruaj.” – Më në fund do të thuash

dy fjalë për këtë djalë që iku nëpër natë

me një pallto të shkurtër dhe dy vargje në xhep.

Kështu të varfër, me shpirtin e gatshëm

do ta vrasin një ditë diku. -

“ Sigurisht, më kujtohet, hypa në një shkallë gri

të trenave rrangallë  që mbartnin kumbulla e portokaj

në grykëderdhjen e Imerës, lumit plot me laraska,

me kripë dhe ekualipte. Tashmë të falënderoj dua

për ironinë që vure mbi buzët e mia të buta si të tuat.

Kjo buzëqeshje më ka shpëtuar nga lotët dhe dhimbjet.

Dhe nuk ka gajle se sot po mbartin lotë për ty,

për të gjithë ata që si ti presin dhe nuk dinë se çfarë.

Ah, vdejke e fisme,

mos e prek tik takun e sahatit të guzhinës të varur në mur,

gjithë fëmijëria ime ka kaluar mbi zmaltin

e kuadratit të tij, mbi këto lule të vizatuara.

Mos i prek duart  dhe zemrën e të moshuarve.

Do të më përgjigjet dikush, ndoshta? O vdekje e devotëshme, vdekje e hijëshme.Lamtumirë, e shtrenjtë,

lamtumirë, e imja “dulcissima mater”

* mater dulcissima – latinisht - e ëmbla nënë

KITARAT E VDEKURA

Toka ime është mbi lumenjtë ngjeshur me detin,

asnjë vis tjetër nuk ka një zë kështu të lehtë

ku hapat e mia koten  

midis xunkthve të rënda të kërmijve.

Padyshim është vjeshtë: në erën e shqyer

kitarrat e vdekura ngrefin kordat

mbi gropat e errëta, ku një dorë shkundullon

gishtrinjtë e zjarrtë.

                        Në pasqyrën e hënës

krihen vajzat me gjokset e portokajtë.

Kush qan? Kush i fshikullon kuajt në ajrin

e kuq? Do të ndalojmë në këto brigje

gjatë një zinxhiri të gjelbër dhe ti, e dashur,

mos më sill përpara kësaj pasqyre

të pafund: atje shihen brënda djem

që këndojnë dhe pemë të larta dhe ujra.

Kush qan? Unë jo, besomë: mbi lumenj

rendin fshikujt e egërsuar të një kamzhiku,

kuajt e errët, vetëtimat e squfurit.

Unë jo, rraca ime mban thika

që flakërijnë dhe hëna e plagë që djegin.