PORTRETI I NJË SHIU TË LASHTË

JANNIS RICOS

Përktheu A. Zarballa,  A. Mato

PORTRETI I NJË SHIU TË LASHTË

 

1.

 

Pse ky shi zgjat historinë e tij

duke mos i lënë pemët të jenë të gëzuara?

Një shkallë ngelet e harruar në pyll

E mbështetur në vetveten e saj.

                                    Kush hypi

të presë një degë qiell? Kush i la

çelsat e tij mbi një gur të ndryshken nga lagështia,

të ndryshken nga kujtimi – çelsa që s’përdoren dot më,

nuk mund të hapim një derë për të dalë jashtë,

të hapin heshtjen, kohën, ëndërrën.

 

Ky trishtim me flokë të lagura

i vetëm i braktisur, indiferent

kërkon një përgjigje,

pothuajse urdhëron,

megjithëse s’merr pjesë dhe të gjitha për të  janë

                                                            të padobishme,

dhe mohimi dhe pohimi ynë. Urdhëron, imponon

një fisnikëri të rënë me roba të grisura,

urdhëron një fisnikëri të parrëzueshme

si një pauzë midis fjalëve,

një pauzë e vogël që thellësia e saj mendon

përsosmërinë, pafundësinë.

 

2.

 

Dyer të mëdha me doreza të rënda,

shkallë që rrotullohen  të heshtura duke hypur në

                                    lartësinë e  tyre,

lëkurë ujqish të ngurosura në dhomat e gjumit

me gurin e errët të syve të tyre të kthyer nga brënda,

si sytë e pagjumë të të verbërve që studiojnë verbërinë.

 

Sepse verbëria nuk është gjithmonë  një strehë e fshehtë

është një dëshirë që të egzistojë e pandarëshmja,

të egzistojë si kristali para vet gotës,

si thelbi i kristalit në kohën që gotat

në tryezën e gjerë pasqyrojnë

fragmente të vogla nga dritaret e mëdha,

fragmente të vogla nga durimi i pemëve që lagen,

fragmente të vogla nga telat me gjemba të shiut,

nga fjalët e padobishme dhe nga lëvizjet standarte,

nga buzëqeshjet steriotipe që pengojnë funksionimin e gojës,

të ngrënit e saktë, puthjen e saktë, fjalën e saktë.

 

Po të lihesh në heshtje do të zhytesh.

Po të lihesh në shi do të mbytesh. Kij mëndjen –

gota e pestë e verës është një pus  i thellë.

 

 

3.

 

Nga sytë e  qelqtë të ujqëve, çdo natë

dikush prekte me gjishtrinjtë e djegur zemrën e

                                                            globit të qelqtë

që të zbulojë një të çarë, një përkëdhelje njerëzore,

ashtu si nuhatja jojnë kërkon aromën e një gruaje që kaloi,

ashtu si tingulli i shiut kërkoi kujtimin,

ashtu si i huaji  kërkon në errësirë të panjohurën vertikale,

të zbulojë në shtëpinë e huaj çelësin e dritës,

 

sepse drita, në fund të fundit, nuk ka preferenca,

nuk nënkupton të tjera veç atyre që tregon,

ka një fytyrë të njohur nga të gjithë,

është e imja, e jotja dhe e të gjithëve.

Kështu mund të gjesh vendin e krevatit që të flesh,

vendin që të varësh robat e tua dhe shikimin tënd,

vendin që të varësh pa hezitim fjalët “dashuroj”

                                                dhe “egzistoj”.

Këtu mund të gjesh vendin tënd brënda botës.

 

4.

 

Akush nuk mund të flejë i qetë, të zgjohet i qetë,

nëqoftëse s’mund  ta thotë krejt të vërtetën,

nëqoftëse s’ka ku ta varë shikimin e tij pak para gjumit

në një shikim tjetër miqësor që e pret.

Nëqoftëse s’do ta gjejë duhet që ta shpikë –

në mos për vete, të paktën për të tjerët –

Shikim tepër i ndriçuar,

i njomë, i ashur dhe serioz

brënda hidhërimit të tij, i heshtur si syri

i durimit brënda rrethit të botës

që hapet si një vrimë drite në mes të errësirës –

ky sy që shpon natën

ashtu si një buzëqeshje që zbon një gojë të hidhur.

 

Ky shi tepër i ndriçuar, që e ka njohur errësirën,

që ka ndënjur pa gjumë në errësirë? Ky sy

që ne nëqoftëse s’mund të ndriçohet,

mund të ndriçojë.

Ky sy i butë si ndjesa dhe i ashpër si përgjegjësia

mund të zhdukë rrënjët e natës.

 

Cila dëshirë përsërit pemët deri në majën e maleve?

Cila krenari përsërit qëndrimin vertikal të ahut?

Cila dëshirë? Cila krenari? Cili qëllim? S’dinte shiu.

Nuk dinte kush përsëriste vjershat vertikale tej lavdisë.

 

 

Ky sy mëshironjës dhe i ashpër vëren mendimin dhe

                                                                        veprimin.

 

5.

 

Shiu  kërkonte sytë dhe duart e tij.

Në pyll dëgjoheshin krismat e gjahtarëve.

Statujat rrinin nën kamzhikët e ujtë.

Por, druvari dhe bujku dhe korrësi nuk janë statuja

dhe shiu hap vrima në shpatullat e tyre. Shiu

nuk është si fjalët e kristalta prapa xhamit.

Do të duhet më parë një çati si mburojë e kuqe,

pastaj guri

të ndërtojmë statujën e tyre në shi,

të ndërtojmë çekanë shiu të gdhëndim gurin.

Punë e vështirë. Mos na harroni.

Ne kemi pranuar në ballin tonë shiun e të gjithë shekujve.

 

6.

 

Në fund të verës shkretohen pallatet;

ngelen vetëm rojtarët e muzeut dhe ariu i bronxtë;

dy kamarjere që të venë re brejtjen e krimbit.

Mbrëmjeve, para dritareve, shikojnë rastësisht

yjet e zbehta dhe të purpurta si farat e qershive

                                                që lanë ata që ikën.

në një tryezë të gjatë ku ato s’kanë marrë pjesë.

Çarçafët bëhen fletë katrore prej mermeri.

Gozhdët e arta të karrikeve prej meshini

janë të ngulura në heshtje. Netëve

lëkurët e paepura të ujqërve ngrihen

Ecin pranë heshtjes,

përshkrojnë  korridoret, ngjitin shkallët;

në qimet e tyre vezullon parandjenja e furtunës

dhe rrufeja ngul thikën e saj në qelqin e syve të tyre.

 

Këtu rifillon e plotë jeta e egër e pyllit,

rrufeja, rrënja dhe era,

e vërteta e konkurrencës së pemëve pranë harabelave naivë.

Po njeriu i komandon lëvizjet e tij.

Në një çast doli kopështari nëpër shi.

Gjeti çelsat mbi gur. Pastaj i harroi në të njëjtin gur.

Ndofta dhe s’i ka harruar. Ndofta përtoi të hapë dyer të mëdha.

Tha se nuk i gjeti. Në xhepat e tij të zbrazta

ngelën dy duart e tij të papuna

 

si dy çelësa të mëdhenj, të sigurt

që do të mundin pasnesër të hapin derën e jashtme të pranverës

me një lëvizje të thjeshtë dhe të domosdoshme

ashtu siç fshin shiun nga balli yt,

ashtu siç fshin gojën tënde pas të puthurës,

ashtu siç fshin sytë e tu pas të qarit.

 

Çelsat e muzeut ngelën të varura në brezin e dimrit.

Shiu provonte durimin tonë me mijëra ndëshkime sistematike.

 

Shi i pambaruar sipër shtëpive, pemëve, viteve.

Shiu ka një fytyrë të qelqtë si shikimi i vrarë i kafshëve. 

 

Prapa qelqit duket koka lakuriqe,

lakuriq janë edhe dhëmbët e gjatë e të dëndur,

përgatitja e transformimit të një vdekjeje në buzëqeshje,

dallohen acidet e pështymës që transformojnë bukën në mendim

Shiu ngelet i pandryshueshëm brënda ndryshimeve të fjalëve

 dhe përsëritjes së ngjarjeve,                

me sinqeritetin e xhveshur të fytyrës së tij të qelqtë.

 

Na kap papritur në kohën që provojmë para pasqyrës

një shprehje të ndrojtur dhe të denjë. Na ndalon në

mes të turpit të maskës sonë më të bukur.

Shiu i jep vlerë gjithë lakurqësisë sonë,

Duhet të luftojmë me shiun dhe me maskat.

 

8.

 

Dikush  ngeli vetëm në mes të dimrit

midis statujave të drunjta të pemëve të xhveshura,

i vetëm nënë shpellën e lartë të të ftohtit,

i vetëm si statujë lakuriqe në hapësirën e pavdekësisë,

i xhveshur i tëri në mes të shut, që të mundë shiun

                                                dhe frikën e tij?

 

Syri i pamëshirshëm vërente lakurqësinë e tij

dhe harabelat lëshonin glasën sipër supeve të tij.           

Në thellësi dëgjoheshin gjithnjë krismat e gjahtarëve,

pastaj nagantet e rojeve që qëllonin fantazmat e perandorëve.

Atëhere statuja filloi të lëvizë

duke zbritur  me hapa serioze drejt qytetit.

 

9.

 

Ai, i vonuari, u kthye përmes shiut në mesnatë.

Portjeri i hapi portën.

Kamarjerët i shtruan krevatin.

Ujqit u shtrinë para këmbëve të tij.

S’kishte maskë. S’ishte statujë.

Jo, nuk ishte vetëm.

Mbante në duart e tij një këngë të gjatë, të ashpër,

                                                            të ndjeshme

si shkopi i magjistarëve që duan të transformojnë

                                                                        jetën,

si shkopi i të verbërve duke kërkuar që të futet në botë.

 

 

Në anë të shkopit të të verbërve

është përqëndruar shikimi i tyre. Cepi i shkopit

është syri i tyre i thellë, i përshtatur në errësirë.

                                                Të verbërit

godasin me shkop, provojnë ajrin, heshtjen, rrënjën, gurin,

godasin vetë syrin e tyre nëpër të gjithë gurët

                                                dhe kanë dhimbje.

Aty ku kanë dhimbje, shikojnë dhe njohin,

aty ku shohin dhe njohin, tregojnë.

 

Vjersha është një gisht i shtrirë nëpër shi

që tregon duke u dridhur nga ana e dilleit.

 

Poetët e kanë mundur verbërinë.